Przed wojną mieszkał w nim podobno duch niepokorny,
buntowniczy. Miatieżnik z rogatą duszą. Ci, co pamiętają przedwojenną Warszawę,
zapewniają, że wtedy było inaczej. Wszystko się splatało, sklepiki Nalewek, tańce
na Bielanach, flirty w Adrii, ostatni żyjący powstańcy styczniowi, piosenki
Hemara, pepeesowcy w kolejarskich mundurach, kresowi ziemianie, dowcipy Tuwima,
oficerski szarm i wyplute w wynajętym pokoju płuca Uniłowskiego.
Jan Polkowski, Ślady krwi, wyd. M, Kraków 2013, s. 57.
Tola
Mankiewiczówna na tle plejady międzywojennych gwiazd estrady i filmu
wyróżniała się talentem muzycznym; obdarzona była bowiem operowym
głosem. Posiadała też staranne wykształcenie muzyczne i niespotykaną
urodę, o której Ordonka pisała, iż jest nieziemska. Nic dziwnego, że
twórcy największych scen kabaretowych "bili się" o nią. Wyszła za mąż za
prawnika i współzałożyciela legendarnej kawiarni literackiej Pod
Pikadorem Tadeusza Raabego. Uważano ich za najpiękniejszą parę Drugiej
Rzeczypospolitej.
Udane małżeństwo stanowili także Jadwiga Smosarska i
Zygmunt Protassewicz, którego aktorka poznała w Krynicy, a rolę swata
odgrywał Jan Kiepura. Urodzona na Krymie Zula Pogorzelska była zaś wspaniałą piosenkarką rewiową, występowała między innymi w
legendarnym Qui Pro Quo. Jej małżeństwo z aktorem Konradem Tomem również
uchodziło za wzorcowe. Mówiła o sobie: „jestem najmniej oczytaną
aktorką, ponieważ wystarcza mi tylko jeden tom… Konrad”. Posiadaczka
najpiękniejszych nóg w międzywojniu zachorowała na raka kręgosłupa. Jej
pogrzeb w Wilnie zgromadził całą Warszawę.
Jan Lechoń za największego,
obok Kazimierza Kamińskiego (dziś zapomnianego), aktora polskiego uważał
Stefana Jaracza. Założyciel i dyrektor Teatru Ateneum (obecnie
noszącego jego imię) miał naturę buntowniczą, bywał arogancki, nie
stronił od alkoholu, od którego uzależnił się w latach dwudziestych. Z
powodu nałogu aktora i związanych z nim częstych niedyspozycji musiano
odwoływać przedstawienia. Jednak pijaństwo nie przeszkadzało mu we
wszechstronnej artystycznej działalności. Stworzył wiele znakomitych
kreacji aktorskich, był innowatorem, niespokojnym duchem twórczym, ale
zdarzało się także, że wywoływał skandale obyczajowe. Mimo to jego
autorytet nie słabnął. Po doznaniu zawodu miłosnego próbował popełnić
samobójstwo. Przeżył nawrócenie, a po wybuchu wojny złożył przyrzeczenie
abstynencji do czasu jej zakończenia, nie przypuszczając, że potrwa ona
aż pięć lat. Po zastrzeleniu w 1941 roku przez ZWZ kolaborującego z
Niemcami aktora Igora Syma na całe środowisko spadły represje. Stefan
Jaracz został aresztowany i wywieziony do Auschwitz.
Innym cenionym
przez publiczność i recenzentów aktorem był Aleksander Żabczyński -
bożyszcze kobiet do tego stopnia, że musiał na własny koszt remontować
klatkę schodową kamienicy, w której mieszkał. Zakochane wielbicielki
zostawiały bowiem na ścianach wpisy, które właściciel kazał mu
zamalowywać.
 |
|
Są to tylko niektóre gwiazdy międzywojnia, których sylwetki postanowił przypomnieć Sławomir Koper. Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej
to zbiór malowniczych portretów nieco zapomnianych artystów filmowych i
teatralnych, a także fascynująca historia polskiego kina i teatru
międzywojennego w pigułce. Okres Drugiej Rzeczypospolitej obfitował w
wiele wybitnych osobowości sceny i filmu, więc autor musiał dokonać
wyboru. Jak tłumaczy we wstępie, podyktowany był on przede wszystkim
powziętymi już planami wydawniczymi, a także tym, że o niektórych
artystów napisał już w innych swoich książkach. Dokonana przez autora
selekcja okazuje się jednak wartościowa. Koper, opisując życiorysy
wszechstronnych i ubóstwianych w międzywojennej Polsce artystów,
wydobywa bowiem z niepamięci: Zulę Pogorzelską, Lodę Halamę, Jadwigę
Smosarską, Tolę Mankiewiczówną, Stefana Jaracza, Eugeniusza Bodo,
Antoniego Fertnera, Konrada Toma i Aleksandra Żabczyńskiego. Biografie
każdej z tych postaci, ukazane na tle niezwykle barwnej epoki, to gotowe
scenariusze udanych filmów, choćby życiorys boskiej Lody Halamy -
tancerki warszawskich kabaretów i primabaleriny Teatru Wielkiego. W
latach 1948–1958 mieszkała nawet w Hollywood, ale mimo posiadania wielu
znajomości nie zrobiła kariery. Co tam dokładnie robiła, aby się
utrzymać - do końca nie wiadomo.
