Film "Powstanie Warszawskie"

Ranna kpr. Julita Cyrus-Sobolewska „Lidka”, żołnierz kompanii „Grażyna” ze zgrupowania „Harnaś” na ul. Świętokrzyskiej.
2013 © Muzeum Powstania Warszawskiego.

Zmontowany w całości z materiałów dokumentalnych film "Powstanie Warszawskie"  swoim realizmem podziałał na mnie paraliżująco. Wyszłam z kina oniemiała. Dzięki nadaniu delikatnego koloru (te barwy są naprawdę starannie i nienachalnie dodane) stajemy tak blisko Powstania jak nigdy wcześniej, a dzięki osiągnięciom nowoczesnej technologii mamy niebywałą okazję, by poznać na nowo jedno z najważniejszych wydarzeń polskiej historii. Film w przejmujący sposób pokazuje, jak naprawdę wyglądało życie w czasie 63 dni heroicznej bitwy.




Film rzuca nas w sam środek piekła. Nasycony jest wieloma wstrząsającymi do głębi scenami. Byłam zdziwiona, że na seansie pojawił się ojciec z synkiem wieku chyba do 13-14 lat. Uważam, że dzieci nie powinny tego filmu oglądać, zwłaszcza że dwa porażające w swej wymowie obrazy ukazują cierpienie między innymi dzieci właśnie... Także z powodu innych scen nie powinni rodzice przyprowadzać swoich dzieci do kina na ten film. 

Archiwalny materiał to zapis dramatycznego losu zarówno powstańców, jak i ludności cywilnej w bombardowanym, walczącym mieście. Widzimy między innymi sceny ukazujące cywili chroniących się w piwnicach w trakcie nalotów i modlących się razem o ocalenie. Obserwujemy też, że mimo skrajnych warunków starano się prowadzić szpitale polowe, stołówki, znajdować chwile na zapomnienie o grozie bólu i śmierci. Przejmujące są sceny z teatrzykiem, który oglądają dzieci, albo kąpieli mężczyzn, albo gry w karty. Z każdym jednak kolejnym dniem powstania atmosfera grozy narasta, a zdjęcia składające się na film stają się coraz bardziej wstrząsające. Widać płonące, zawalające się budynki, a później stos ciał ludzi zabitych w powstaniu.

Oglądając powstańców prawdziwych z krwi i kości, którzy "powiedzieli NIE totalitarnemu złu niemieckiemu", jak to trafnie ujął Dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, Jan Ołdakowski, zastanawiałam się, czy mnie stać byłoby na taki heroizm... Kołatała też myśl, czy to, że my, Polacy, żyjemy dziś w czasach pokoju, to stan wieczny? Że wojna nam już nie grozi? Końcowe ujęcia odludnej, poranionej, doszczętnie zniszczonej, zamordowanej Warszawy to świat po apokalipsie. Te obrazy aż krzyczą "nigdy więcej wojny!".

Ten niezwykły film zwraca też uwagę na olbrzymią rolę kobiet w zmaganiach powstańczych: ratowały i opatrywały rannych, chroniły swoje dzieci, dbały o żywność dla żołnierzy albo walczyły z bronią w ręku. Umawiały się także na randki w ruinach, brały śluby, gdy wybuchały pociski... W filmie jest pamiętne ujęcie ceremonii ślubu Alicji i Bolesława Biegów, udzielonego 13 sierpnia 1944 roku przez kapelana śródmiejskiego AK, ks. Wiktora Potrzebskiego, który zginie trzy tygodnie później. Zamiast obrączkami małżonkowie wymieniają się kółeczkami do podwieszania zasłon. Potem możemy zobaczyć, jak po ślubie goście weselni delektują się smakołykami zdobytymi w magazynach niemieckich na Poczcie Głównej. Historia dopiero teraz zaczyna kobietom oddawać sprawiedliwość. Pojawia się coraz więcej publikacji na temat dziewczyn z powstania. Książkę Anny Herbich, która lada moment ma trafić do księgarń, Dziewczyny z Powstania, kończą słowa babci autorki:

Moje dzieci i wnuki regularnie mnie odwiedzają. Siadają przy stole i skarżą mi się na swoje kłopoty. A to coś nie wyszło w pracy, a to nie udało się czegoś załatwić w urzędzie, a to nie wypalił jakiś wyjazd. Patrzę wtedy na nich zdumiona. I mówię: Czy twoje miasto jest bombardowane? Czy twojemu mężowi grozi śmierć od nieprzyjacielskiej kuli? Czy twoje dzieci głodują? Jeżeli nie, to nie masz powodu do narzekania. Wszystko inne jest bowiem błahostką.

Na końcu seansu ukazują się napisy wraz z nazwiskami rozpoznanych dotąd osób uwiecznionych na filmowych kronikach. Wśród nich zdążyłam wyczytać pisarkę Marię Rodziewiczówną. Nie wiem, w którym momencie pojawia się na filmie. W internecie znalazłam informację, że można ją zobaczyć chroniącą się podczas powstania wśród ludności cywilnej. Była już wtedy sędziwa (zmarła w listopadzie 1944 r. w Leonowie k. Skierniewic w wieku 81 lat).

PS.  Filmowi towarzyszy książka Powstanie Warszawskie. Rozpoznani, która przedstawia przedwojenne i powojenne historie dotąd anonimowych ludzi upamiętnionych w powstańczych kronikach.