Moje pożegnanie Barbary Wachowicz...

Z dziećmi z Gór Świętokrzyskich – „najściślejszej Ojczyzny” Stefana Żeromskiego i Tomaszem Lato – wieloletnim dyrektorem Szkoły im. Żeromskiego, obecnie Wójtem Gminy Masłów, inicjatorem i kreatorem budowy dworu i Szklanego Domu na Żeromszczyźnie w Ciekotach – rodzinnej wsi autora „Syzyfowych prac”

W lipcowym numerze "Listu do Pani" ukaże się moje wspomnienie o zmarłej 7 czerwca bliskiej mojemu sercu Pani Basi Wachowicz... Dlatego na razie ograniczę się do zamieszczenia zdjęć, które od niej otrzymałam do zilustrowania mojego wywiadu z Pisarką pt. Zakochana w Polsce, oraz pokazujących wzruszające dedykacje napisane dla mnie... Zdjęcia wzbogacę o jej słowa pochodzące z tego wywiadu.

fot. Agnieszka Perepeczko

Barbara Wachowicz: Miałam szczęście wychować się w takim domu, gdzie płonęło ognisko pamięci i tradycji. Moi wspaniali dziadowie wprowadzali mnie i mojego starszego brata Bogdana (harcerza, który uratował mi życie, a nasz dwór ocalił przed spaleniem) w świat – gdzie ziemia wołała głosem Tych, którzy w niej spoczęli. To moi dziadowie uczyli nas, że przeszłość to jest dziś, nawet nie cokolwiek dalej jak w wierszu Cypriana Kamila Norwida. To były opowieści o moim prapradziadzie, który jedyny uratował się na podlaskich styczniowych polach, a jego czterej bracia polegli. To była pieśń „Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały”. To było składanie kwiatów pod pomnikiem legendy naszych podlaskich borów – Księdza Stanisława Brzóski. W Maciejowicach przyklękaliśmy, całując proch ziemi, w którą wsiąkła krew Kościuszki. I zrozumieliśmy, że ziemię ucałować można jak dłoń człowieka, którego się kocha...

Wystawa Sienkiewiczowska w Katowicach. Z uczniami Liceum im. Henryka Sienkiewicza

  
Barbara Wachowicz: Jakże chcielibyśmy przełamać gorzką aktualność Norwidowego memento: Żyjemy w wieku, kiedy ludzie nienawidzą się jak diabły, ale nikt nie ma odwagi kochać. Nasi romantycy mieli tę odwagę. Kochałem tam – mówi Mickiewicz – w Ojczyźnie serce me zostało. A Norwid jak zwykle mądrze i celnie przykazuje: W Matce swej Ojczyźnie kochać się należy powinnie i synowsko, stale, czynnie, obowiązkowo....

Przez lat 15 – od Roku Mickiewiczowskiego 1998 ta młodzież poznańska współtworzyła z Barbarą Wachowicz spektakl „Wigilie Polskie”. Dopiero nowa pani dyrektor ten jedyny spektakl w Polsce poświęcony Wielkim Polakom wyrzuciła z repertuaru

Barbara Wachowicz: Marzyła mi się zawsze wędrówka Kościuszkowskimi tropy od Polesia, gdzie przyszedł na świat, po bitewne, amerykańskie szlaki. W Mereczowszczyźnie w roku 1988 zastałam chropowaty kamień, gdzie rosyjski napis wieścił, iż tu urodził się widnyj politiczieskij diejatiel Polszy. Nie przypuszczałam, że dożyję chwili, gdy w tym miejscu stanie piękny dwór przypominający gniazdo rodu Kościuszków i będą doń pielgrzymować nawet kadeci z West Point. Opowiadam o tym z satysfakcją w mej książce Siedziby wielkich Polaków. (...) Czy Kościuszko jeszcze dziś może być wzorem dla młodych Polaków? Przygotowując moją wystawę poświęconą zwycięzcy spod Racławic – zawsze ogłaszam konkurs na list do patrona szkół kościuszkowskich. W Krakowie działa najlepsze w Polsce Liceum im. Tadeusza Kościuszki, które otrzymało zaszczytny tytuł „Kuźnia Mistrzów Mowy Polskiej”. Oto fragmenty listów do Kościuszki napisanych przez uczniów tej szkoły w roku 2012: 

Kochany Panie Naczelniku, tęsknię za takimi ludźmi jak Pan. Wierzę że ktoś taki pojawi się jeszcze wśród nas i zechce poprowadzić, nasz wielki przecież naród do pełnienia roli o jakiej Pan marzył. W hymnie narodowym jest taka zwrotka: ”/Na to wszystkich jedne głosy /dosyć tej niewoli /mamy racławickie kosy /Kościuszkę Bóg pozwoli!".

Najmłodsi kolędnicy z „Wigilii Polskich” - urocze poznańskie zuchy

 Barbara Wachowicz: Każda z moich podróży przyniosła przeżycia niezapomniane. Nasze Kresy! Tropy Mickiewicza na Litwie i Białorusi. Niezwykła szansa, by popatrzeć na pejzaże Pana Tadeusza, Ballad i romansów –  które nie utraciły nic ze swojej urody. Sfotografowałam całą inwokację z Pana Tadeusza ze świerzopem bursztynowym włącznie... W Tuhanowiczach przetrwał park, który był świadkiem czułych spotkań Maryli z Mickiewiczem i dziewczęta świętojańską nocą szukają tam nie kwiatu paproci, a brzozy płaczącej, którą Mickiewicz zasadził na pamiątkę rozstania z ukochaną. Legenda powiada, że ta dziewczyna, która ją odnajdzie, rychło za mąż wyjdzie i syna urodzi – poetę. Na cmentarzu w Solecznikach Wielkich, gdzie Mickiewicz ujrzał po raz pierwszy obrządek Dziadów, spotkałam Polaków, którzy prosili, by przysłać im książkę, w której napisano: Ile Cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, kto Cię stracił. 

A Niemen domowa rzeka. Dotarłam do Bohatyrowicz. Ostatni mieszkańcy tej, niestety zamierającej już, a tak pięknej wsi, przypomnieli mi wzruszające motto Elizy Orzeszkowej – Gniazdo nasze – wszystko nasze. Przeżyliśmy wspólnie uroczystość poświęcenia pomnika powstańców w miejscu kurhanu opisanego w Nad Niemnem i słuchaliśmy ech, które tam naprawdę są... 

W postaci ułanów i promienistych przyjaciół Mickiewicza wcielili się w „Wigiliach Polskich” uczniowie i studenci poznańskich szkół

 Barbara Wachowicz: Rzym. Niestety zwiedzający wieczne miasto Polacy nie wiedzą, że w najpiękniejszym parku Villa Borghese jest Piazza Enrico Sienkiewicz, reprezentacyjna aleja wiodąca do Placu Hiszpańskiego to Viale Adamo Mickiewicz, a wokół placu jest prawdziwe polskie zagłębie z tablicami poświęconymi Słowackiemu, Norwidowi, Sienkiewiczowi. 

Z nagrodą Episkopatu zwaną „polskim Noblem”. Pisarka towarzyszy dwóm Prymasom – Prymasowi Seniorowi Józefowi Glempowi i Prymasowi Józefowi Kowalczykowi

 Barbara Wachowicz: Naród odarty ze skarbów języka narodem być przestaje. Widziałam to na Białorusi. Pielęgnujmy tę miłość. Ojciec święty Jan Paweł II powiedział: Jeśli Ojczyzna jest naszym domem, to język nasz jest dachem ten dom osłaniającym, a dom najczęściej obumiera od dachu. Chrońmy go i brońmy.  Wielki mistrz daru słowa – Sienkiewicz – zapytany, gdy otrzymywał nagrodę Nobla, o największą miłość życia odrzekł: Jeśli się kocham to w języku polskim. Ja dodaję – że z wzajemnością. Jakże słusznie powiedział Norwid: Nie miecz, nie tarcz bronią języka, lecz – arcydzieła!

Uroczystość przyznania na Zamku Królewskim tytułu Honorowy Obywatel Warszawy. Obok pisarki – profesor Marek Kwiatkowski, wspaniały, wieloletni dyrektor Łazienek Królewskich – także obywatel honorowy stolicy i zaprzyjaźnione harcerki

 Barbara Wachowicz: Ideały harcerskie są do dziś aktualne i jakże nam potrzebne. Czuj! Czuj! Czuwaj! – to hasło zawiera przecież myśl: czuj – czyli miej serce i patrzaj w serce po Mickiewiczowsku. Czuwaj – nad sobą, byś rósł mądrze i szlachetnie. Czuwaj nad tymi, którzy potrzebują pomocy, i Tą, o której mówi harcerska piosenka Niech nam skrzydła wyrosną, aby czuwać nad Polską!. Katechizm Szarych Szeregów mówił: Życiem moim – Polska cierpiąca i walcząca. Wiarą moją – Polska zwycięska i tryumfująca. Do dzisiaj harcerstwo polskie walczy, by była zwycięska i tryumfująca, odwołując się do tradycji swoich rówieśników z epoki Alka, Rudego, Zośki, Anody.

Barbara Wachowicz: Marek Perepeczko, mój wielki i nieodżałowanej pamięci przyjaciel, a przy tym erudyta, rozmiłowany w historii i literaturze polskiej, zapytał mnie w wywiadzie, jaka jest moja ulubiona bohaterka historyczna. Jest taki wiersz Lilki Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – „Zwykłe polskie matczysko” z frazą: władcy wojny prowadzą na ofiary ku przyszłym chwałom, ale matka za to wszystko zapłaci, kiedy syn jej nie powróci cało. I to jest moja bohaterka historyczna – zwykłe polskie matczysko. Bohaterkami moich książek są właśnie takie matki, które straciły synów. Matula polskich harcerzy – matka Rudego z Kamieni na szaniec, matka braci Romockich, matka Krzysia Baczyńskiego, matka Anody... Te matki są wzorem hartu, odwagi i nadziei mimo wszystko. Los często wyznaczył im bardzo długie życie. Panią Zofię Rodowiczową odwiedzałam w ponurym domu starców. Była do końca dzielna, pogodna i cierpliwa. Godna miłości. A ileż takich matek zapisały karty naszej historii, począwszy od pani Teofilii Sobieskiej, która opłakiwała swego ukochanego syna Marka, skończywszy na Barbarze Sadowskiej, matce Grzesia Przemyka. I oby już historia nie dopisała niczego do tej dramatycznej, matczynej litanii.

Barbara Wachowicz: Pociecho moja – książeczko! – mówi Stanisław Wyspiański. Kiedy wyrzucono nas z domu mego rodzinnego na Podlasiu, nastała wielka dziecięca samotność. Jedyni przyjaciele – to byli bohaterowie książek. Nie wyobrażam sobie życia bez nich. Jakże ubodzy są ci, których szczęścia obcowania z literaturą pozbawiono. Sądzę, że gdyby nasza telewizja zamiast głupawych programów, serialików i filmideł więcej czasu poświęcała prezentacjom naszej literatury – chętniej sięgano by po książki. Jaka szkoda, że ta kształtująca gusty instytucja nie zdobyła się na żaden serial poświęcony wspaniałym twórcom naszej literatury. Na szczęście mamy genialną adaptację Nocy i dni, znakomicie zrobiony film z Nad Niemnem. Kiedy zaprezentowano je w telewizji – momentalnie w bibliotekach ludzie sięgnęli po te dzieła. 

O książce Matki wielkich Polaków Barbary Wachowicz napisałam dla "Listu do Pani" 2017, nr 2 (251)

O książce Barbary Wachowicz pt. Ułan Batalionu "Zośka", "List do Pani" 2017, nr 11 (259)

O książce Barbary Wachowicz Tadeusz Kościuszko w Ojczyźnie, Ameryce, Szwajcarii, "List do Pani" 2018, nr 4 (263)