Postanowiłam zabrać głos w toczącej się właśnie dyskusji (którą wywołała badaczka z PAN-u) na temat jednej z najpiękniejszych polskich książek o WARTOŚCIACH, dla których warto żyć i za które warto umierać, takich jak: Bóg, Honor i Ojczyzna oraz Braterstwo, Służba, Dobro, Przyjaźń, Odwaga, Miłość, bo o tym opowiadają Kamienie na szaniec. W tym kontekście postanowiłam przywołać fragmenty jednego tekstu...
Niestrudzona propagatorka narodowej kultury, tradycji i historii Barbara Wachowicz w publikacji poświęconej Aleksandrowi Kamińskiemu przypomina esej prof. Janusza Tazbira Kamienie milowe polskiej świadomości opublikowany w 1988 roku na łamach liberalno-lewicowej "Polityki". Wybitny historyk podał w nim listę dzieł, które w jego opinii bądź to najlepiej ukazują umysłowość oraz postawę wielu milionów Polaków, bądź też wywarły szczególny wpływ najpierw na losy państwa, a następnie na uporczywe dążenie do niepodległości. To są słowa prof. Tazbira z owego eseju. Co wymienił i jak uzasadniał ten wybór? Oto lista i cytaty z owego eseju:
1. Kroniki Długosza - jeśli kiedyś o Mickiewiczu powiedziano: my z niego wszyscy, to samo mogliby i polscy historycy powtórzyć o Janie Długoszu.
2. De revolutionibus Kopernika - najbardziej znaczący wkład, jaki cała kultura dawnej Rzeczypospolitej wniosła do cywilizacji ogólnoeuropejskiej
3. Trzy wielkie akty polityczne: Unię Polski z Litwą, dokument konfederacji warszawskiej z 1573 roku - o tolerancji religijnej, Konstytucję 3 maja, czyli testament Polski niepodległej (tak Konstytucję określił prof. Tazbir), który stanowi niezbity dowód, iż rozbiory nie nastąpiły z winy naszej anarchii i niezdolności do samodzielnego bytu, lecz były morderstwem dokonanym na wracającym do zdrowia organizmie państwowym.
4. Jeszcze Polska nie zginęła.
5. Pan Tadeusz.
6. Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego polskiego - nie doszło co prawda do utworzenia, jak to prorokował Mickiewicz, Konfederacji Europejskiej złożonej z wolnych narodów, połączonych więzami braterstwa. Spełniło się natomiast inne z jego proroctw: Polska odzyskała niepodległość w wyniku "wojny powszechnej", o którą błagała Litania pielgrzymska.
7. Trylogię - Sienkiewicz pragnął przekonać czytelnika tekstu i o tym, iż nawet jednostka, jeśli tylko przenika ją duch poświęcenia i ożywia patriotyzm, może zdziałać bardzo wiele dla dobra ojczyzny [...] Przekonać, pokrzepić - ale i ostrzec [...] przed narodowym zaprzaństwem, serwilizmem...
I teraz uwaga. Z dzieł powstałych w XX wieku na honorową listę prof. Tazbir wpisał TYLKO JEDNĄ KSIĄŻKĘ: Kamienie na szaniec - opowieść Aleksandra Kamińskiego o grupie harcerzy warszawskich z kręgu Szarych Szeregów, którzy w latach okupacji hitlerowskiej dokonywali cudów bohaterstwa i poświęcenia. [...] Tytuł opowieści, zaczerpnięty z wiersza Słowackiego Testament mój, nawiązywał do tradycji romantycznej. W jej klimacie było coś z atmosfery Conradowskiej powieści [...]. Kazimierz Wyka (a według innych Stanisław Pigoń) miał w związku ze śmiercią Krzysztofa Baczyńskiego napisać, iż tragedią narodową Polaków jest to, że do wroga musimy strzelać diamentami. Kamienie na szaniec są właśnie opowieścią o tragicznych, pozbawionych jakichkolwiek happy-endów, losach narodowych diamentów, wystrzelonych w walce o niepodległość.
Podaję za: Barbara Wachowicz, Kamyk na szańcu. Gawęda o druhu Aleksandrze Kamińskim w stulecie urodzin, Warszawa 2002, s. 279-280.